در این کتاب تعدادی از مهم ترین جنبشهای اجتماعی و سیاسی جهام اسلام در قرون اخیر و دوره معاصر مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. محدوه مکانی و جغرافیایی بحث، بخش مهمی از جهان سوم (جهان اسلام) را در بر می گیرد که از نظر تاریخی و فرهنگی، در ساختار اجتماعی و سیاسی، دارای وجوه مشترکی هستند. هدف کتاب، نقد و بررسی علمی تجربه های فکری ـ سیاسی مسلمانان هواخواه تغییر وضع موجود و تبیین و تعلیل نهضتهای اسلامی در چهارچوب بحث تغییرات اجتماعی و دگرگونیهای سیاسی است. این بررسی، عوامل پیشرفت یا توقف و شکست، نقاط ضعف و قوت و آثار و نتایج آنها را مشخص می کند و فرایند و روند کلی و تکاملی این حرکتها را در یک مجموعه فکری ـ فرهنگی اسلامی و در سطح جهان اسلام به عنوان « امت» مورد نقد و ارزیابی قرار می دهد تا بدین وسیله مسلمانان و به ویژه طلاّب اهل علم و تحقیق دانشگاه و حوزه، وضعیت حسّاس و تعیین کننده پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران را که خود متکامل ترین حلقه سلسله جنبشهای اسلامی است بدرستی درک کند. کتاب در دو بخش و هشت فصل تنظیم شده است. بخش پایانی کتاب شامل نتیجه و منابع فارسی و لاتین است.