تاریخ پر فراز و نشیب اندیشه کلامی در جهان اسلام، بستر پیدایش و تکامل نحله ها و نظریه ها و شکل گیری و طلوع و غروب فرقه ها بوده است؛ از نخستین فرقه های کلامی که نهادن نام فرقه بر آنها به مسامحه ممکن است تا فرقه هایی در دوران اوج گیری فرهنگ و تمدن که مکتب هایی فراتر از فرقه اند. در این باره که هر یک از این فرقه ها چگونه ظهور، رشد و تکامل یافته و سرانجام آنان به کجا کشید و در این سیر تحول چه کسانی پرچم داران اندیشه هایش بوده اند، مطالعات گوناگونی از دیرباز تا عصر حاضر صورت گرفته و کتاب حاضر یکی از پژوهش ها در این عرصه است که نگارنده با بی طرفی و با بهره برداری از منابع اصیل و در مطالعه ای ژرف کاوانه، تاریخ فِرق اسلامی را به استثنای شیعه - که در کتاب مستقل بدان پرداخته شده - در بخش هایی چند، شامل فرقه های نخستین، مکتب کلامی اهل سنت (اشاعره، ماتریدیه، طحاویه)، مکتب اعتزال و خوارج، بررسی کرده است. این کتاب تنها یک کتاب درسی نیست و علاوه بر دانشجویان، برای اهل پژوهش و علاقه مندان تاریخ تحولات اندیشه های اسلامی نیز سودمند است.